متن روضه حر بن ریاحی

متن روضه حر بن ریاحی علیه الرحمه ـ استاد فاطمی نیا

آیه قرآن مى فرماید: و اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا. در قضیه حر بن یزید ریاحى، این را عنایت فرمودید که بدنش مى لرزید. یک نفر گفت: چرا بدنت مى لرزد؟
گفت: (أرانى بین الجنه و النار) تذکر است دیگر. نمى دانم چه کار کنم؟ بین بهشت و جهنم هستم ولى پشت سرش، (فإذا هم مبصرون) مى آید. شخص روشن مى شود.
گفت: یک دفعه دیدند که نه! دیگر لرزه نیست دارد مى رود. گوش کردند دیدند مى گوید: من دوستان تو را اذیت کردم مرا ببخش. من اشتباه کردم. این لرزیدن بدن را گاهى به دوستان مى گویم و احتمال مى دهم به این دلیل بود که خیلى نگران بود. مى گفت: اگر خدمت ابى عبدالله برسم و بگوید دیر آمدى، حالا دیگر دیر شده، تو دیگر بدرد نمى خورى چه کنم؟
این شعر سعدى را به خاطر بسپارید. خدایا به حق کریمه اهل بیت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام این شعرى را که براى اینها مى خوانم ما را مشمول مصرع دومش قرار بده.
به حق این خانم ما را مشمول مصرع اول قرار مده.
شعر را گوش بدهید چقدر زیباست مى گوید:

هر کو بدان کش به خویش براند
یعنى خدا او رابراند،به هر در دیگر بزند بدبخت است و آن را که بخواند به در کس نتواند آنرا که دستگیرى مى کندمى آورد.

تمام مى شودجایى ندارد(و اورادى کلها ورداو احدا).

آمد گفت که:
یا ابا عبدالله! من بد کردم. خلاصه اش این است. چند تا تعبیر دارد که باید در مقاتل بررسى شود کدام یک از آنها صحیح تر است. یکى این است گفت:
(هل ترینى من توبه)؛ این معلوم مى کند نگران بوده است. ممکن است به من بگویند برو! دیگر توبه به درد نمى خورد. (هل ترینى من توبه) آقا! من به نظر شما راه توبه دارم یا نه؟ ترجمه اش این است دیگر. شاید یک حرفهایى و قسمهایى هم آماده کرده بود که اگر آقا گفت بدرد نمى خورى، آقا را به مادرش قسم بدهد. ولى کرم ابى عبدالله عجیب است که نگذاشت کار به آنجا برسد.
یک عبارت هم این است که آمد و گفت: (قد کان منى الذى کان) آنچه که از من سر زد، سر زد. (و قد اتیتک مواسیا بنفسى). حالا آمدم جانم را قربانت کنم. عجب! شما آقایان اهل علم هستید. مى دانید که افعال قلوب، دو تا مفعول بر مى دارد. شما این جمله را چطور ترجمه مى کنید؟ (فهل ترى من توبه لما کان منى). دو تا مفعول برداشته. اگر کشته شوم. اگر کشته شوم این توبه حساب مى شود یا نمى شود؟ این قدر دل شکسته بود.
اما آقا یک لحظه حتى بین این حرفها فاصله نداد. فرمود: انزل. بیا! دیگر با هم رفیق و دوست شدیم. خدا چطور سریع الرضا است. این ها هم سریع الرضایند. از آقا اجازه گرفت و رفت و کشته شد. به آن درجات عالیه رسید. وقتى افتاده بود در حین آن گرفتارى دید دستى دارد او را از زمین بلند مى کند. شاید فکر نمى کرد که چه کسى باشد. چشمش را باز کرد و دید که ابى عبدالله دارد دستمال به سرش مى بندد. با زبان حال گفت: آقا من مى دانستم تو آقایى. بزرگوراى ولى فکر نمى کردم که دستمال هم به سر من ببندى.
السلام علیک یا ابا عبدالله و على اصحابک و ذریتک و محبیک

*******************

متن روضه حر بن ریاحی علیه الرحمه ـ مرحوم آقامجتبی تهرانی

حرکت حسین”ع” مصداق اتمّ هجرت بود؛ چه نسبت به خودش و چه نسبت به دیگران. حسین، خودش مهاجر است و مهاجرانی هم الی الله تعالی به همراه داشت. حرکت او مصداق اتمّ این آیه شریفه است: «والذین آمنوا و هاجَروا و جاهَدوا» تا می‌رسد به «اولئک همُ المؤمنونَ حقّاً» که « لَهُم مغفرهٌ و رزقٌ کریم». البته مهاجرانی که با حسین”ع” هجرت کردند، بعضی از اینها خودآگاه بودند و بعضی ناخودآگاه. تاریخ حسین”ع” عجیب است؛ واقعاً حسین”ع” در بشریت یک موجود استثنایی است؛ به یک معنا واقعاً استثنایی است.
حرّ بن یزید ریاحی می‌گوید با هزار سوار از کوفه بیرون آمدم؛ عبیدالله مرا مأمور کرده بود که بروم و سر راه حسین”ع” را بگیرم. یک وقت دیدم مثل اینکه یک منادی دارد ندا می‌کند: « ای حرّ! بشارت باد تو را به بهشت»! عجب! گویا آن ندا می‌گوید ای حرّ! این سفری که می‌کنی و این راهی که می‌روی، هجرت است. حرّ می‌گوید پیش خودم فکر کردم من که دارم می‌روم جلوی راه پسر پیغمبر را بگیرم، چنین سفری که به سوی بهشت نیست؛ بلکه باید به سوی جهنم باشد!
یکی از تقسیمات هجرت این است؛ هجرت خودآگاه و هجرت ناخودآگاه. البته هجرت ناخودآگاه به دلیل وجود زمینه‌های مساعد در انسانهاست. حرّ خودش نمی‌داند که مهاجر الی الله است؛ یعنی هجرتش ناخودآگاه است. این از آن هجرتهای ناخودآگاهی است که یک انسان برتر می‌خواهد دست مهاجر را بگیرد و او را هجرت بدهد.
حرّ خودش نمی‌داند که مهاجر است ولی روز عاشورا فهمید و بر زبان خودش هم جاری شد. روز عاشورا حسین”ع” آمد و با عمر سعد صحبت کرد، حرّ هم آنجا ایستاده بود؛ ابوالفضل”ع” هم ایستاده بود. حضرت پیشنهادهایی مطرح کردند و عمر سعد نپذیرفت. وقتی حسین”ع” رفت، حرّ رو کرد به عمر سعد و گفت چه کار می‌خواهی بکنی؟ گفت جنگی کنم با حسین که آسانترین آن این باشد که دستها از پیکرها و سرها از بدنها جدا شود.
می‌دانی چه شد؟ حرّ کنار کشید؛ چون او مهاجر است. این را می‌گویند «هجرت».
آمد سوار مرکب شد، اما بدنش می‌لرزد. « مهاجر بن اوس» می‌گوید دیدم حرّ همین طور می‌لرزد. به او گفتم: این چه حالی است که تو را می‌بینم؟! اگر از سرداران کوفه از من سؤال می‌کردند، تو را می‌گفتم و از تو تجاوز نمی‌کردم. گفت : ای مهاجر ! خودم را بین بهشت و جهنم می‌بینم؛ این راه را بروم یا آن راه را؟ اما به خدا قسم جز بهشت ، چیز دیگری را انتخاب نمی‌کنم.
آرام آرام به سمت حسین”ع” هجرت کرد در حالی که زیر لب، جمله‌ای می‌گوید: « اللهمَّ اِلیکَ أنَبتُ». همان «انابه» را مطرح می‌کند. گفتم که انابه مهاجرت است. نگاه کن چقدر زیبا می‌گوید. خدایا ! از روحانیت نفسم به سوی تو هجرت کرده‌ام . « اللهم الیک أنبتُ فَتُب عَلَیَّ». حالا تو هم به سوی من بیا! خدایا ! تو هم به من رجوع کن! همان طور که من آمدم، تو هم بیا! «فَانّی قد أرعَبتُ قُلوبَ اولیائِک» ، من دل اولیا و دوستانت را لرزاندم. « وَ أولادِ بِنتِ نَبیّک»، من دل بچه های پیغمبرت را لرزاندم…
حرّ آرام آرام نزدیک خِیام حسین”ع” رسید. من نمی‌دانم با چه هیئتی بود؛ اما از جمله‌ای که حسین”ع” به او گفته است معلوم می‌شود که یا سرش را پایین انداخته بود و یا از اسب پیاده شده و صورتش را روی زمین گذاشته بود. چون حسین”ع” که به استقبالش آمد اولین جمله‌ای که به او گفت این بود که « اِرفَع رأسَک یا شیخ»؛ سرت را بلند کن ؛ چرا سرت را به زیر انداخته‌ای؟! اگر به سوی ما نیامده بودی سر به زیر بودی، اما حالا دیگر سربلندی.
حرّ رو کرد به حسین”ع” و عرض کرد: هَل لی مِن توبه؟ …

***********************

متن روضه حر بن ریاحی علیه الرحمه ـ ناشناس

روز عاشورا وقتی سید الشهدا ع فریاد زد: آیا فریاد رسی هست که دفاع کند از حرم رسول خدا؟!
گویا حرّ وقتی استغاثه امام را شنید لرزه بر اندام او افتاد، قلبش مضطرب و اشک از چشمانش جاری.
محبّت او نسبت به حضرت زهرا چاره‌ساز بود و باعث دگرگونی حرّ شد.پس با رویی خالی از شرم از سپاه ظلمت رها و به سپاه نور رهسپار شد.
پس از اینکه حرّ بن یزید برای توبه به سوی امام حسین ع شتافت، در نزدیکی سپاه آن حضرت سپر خود را واژگون کرد به علامت اینکه من برای جنگ نیامده‌ام و امان می‌خواهم.
اوّل کسی که با او مواجه شد، اباعبدالله بود، چون در بیرون خیام حرم ایستاده بود.
آنگاه سلام کرد و عرض نمود:
آقا من گنهکارم، روسیاهم، من همان گناهکار و مجرمی هستم که راه را بر شما گرفته بودم! آقا، من تابعم و می‌خواهم گناه خود را جبران بکنم، لکّه سیاهی که برای خود به وجود آورده‌ام جز با خون پاک نمی‌شود. آمده‌ام که با اجازه شما توبه کنم، آیا توبه من پذیرفته است یا نه؟
امام حسین ع فرمود:
البته توبه تو پذیرفته است. چرا پذیرفته نباشد؟ مگر باب رحمت الهی به روی یک انسان تائب بسته می‌شود؟! ابداً.
حرّ از اینکه توبه‌اش مورد قبول واقع شد خوشحال شد و گفت:
الحمدالله، پس اجازه بدهید بروم، خود را فدای شما کنم و خونم را در راه شما بریزم.
امام حسین ع فرمود:
ای حرّ! تو مهمان هستی،پیاده شو! کمی بنشین تا از تو پذیرایی کنیم. ولی حرّ از امام اجازه خواست که پائین نیاید، و هر چه آقا اصرار کردند، پائین نیامد.
بعضی از ارباب سیر، رمز مطلب را اینگونه کشف کرده‌اند که حرّ بن یزید مایل بود خدمت امام بنشیند ولی یک نگرانی او را ناراحت می‌کرد و آن اینکه می‌ترسید در مدّتی که خدمت امام نشسته است، یکی از اطفال اباعبدالله او را ببیند و بگوید:
این همان کسی است که روز اوّل، راه را بر ما بست و او شرمنده شود.۲
آنگاه برای جهاد به میدان رزم رفت و آنقدر جنگ نمود تا به شهادت نائل گشت.
پس امام حسین خود را فوراً بر بالین آن بزرگوار رسانید در حالی که می‌فرمود: « وَ نِعْمَ الْحُرُّحُرُّ بنی ریاحٍ»
این حرّ ریاحی، چه حرّ خوبی است، مادرش عجب اسم خوبی برایش انتخاب کرده است. به راستی که تو آزاد مرد بودی.
آری؛
حسین است، بزرگوار و شریف است، تا حدّی که می‌تواند، اصحاب خود را تفقّد می‌کند.
این خودش امر به معروف و نهی از منکر است. کسانی که حسین خود را به بالین آنها رساند، مختلف بودند. هر کس در یک وضعی قرار داشت، یکی هنوز زنده بود و با ایشان صحبت می‌کرد، دیگری در حال جان دادن.۳
۱. مهیّج الاحزان ص ۱۵۸.
۲. مقتل مطهّر ص ۱۳۱.
۳. همان ص ۱۳۳ .

********************

متن روضه حر بن ریاحی علیه الرحمه ـ استاد فاطمی نیا

حر بدنش می لرزید ،یکی گفت چرا می لرزی گفت خودم را بین بهشت و جهنم می بینم، دیدن که داره میره، دیدن که می گه خدا من دوستان تو را اذیت کردم، ببخش، نگران بود ابی عبد الله بفر ماید: دیر آمدی
هر کس را بخواند می آورد، آمد گفت: یا ابا عبد الله، بد کردم، به یک تعبیر گفت: به نظر شما من راه توبه دارم ، به یک تعبیر از من ،آ مدم جانم را قر بانت کنم .اگر کشته بشم توبه حساب می شه ،آقا یک لحظه فاصله نداد فرمود بیا ، اجازه گرفت: رفت کشته شد، وقتی افتاد دید سرش را از زمین بلند می کنه، ابی عبد الله داره دستمال زردی به سرش می بنده .

***********************

متن روضه حر بن ریاحی علیه الرحمه ـ مرحوم کافی

ای مردم! امشب، شب جنبیدن و جهش است. می دانید چرا؟ امشب هر پر و بالی دارید بزنید! آماده شوید که فردا شب شب احیا است. فیض بگیرید! این دل اگر کثیف است یک جارو بردارید و کثافتهایش را بیرون بریز! این روح اگر الوده است تمیزش کن! مبادا فردا، شب احیا و شب قدر دست خالی برگردی!
خدایا! این دل هوی و هوسی را از ما بگیر! یک دل خدایی به ما مرحمت کن! آی خدا! این دل بت پرست را از ما بگیر یک دل خدا پرست به ما بده! خدایا! عمرم دارد تمام می شود و هنوز خوب نشدم . ای خدا! پیمانه دارد پر می شود و آن جوری که خواستی از کار در نیامدم.
خدا! می ترسم بمیرم و از تو جدا بمیرم. خدایا! می ترسم بمیرم و مغضوب تو بمیرم. ای خدا! می ترسم بمیرم و با دست خالی بمیرم. خدا! دل شب ماه رمضان است، ماه توست. آدم اگر یک کسی را در خیابان ببیند و یک کاری با او داشته باشد ممکن است او را ردّ کند. اما اگر برود داخل خانه اش و روی فرشش بنشیند، یک جور دیگر با آدم حرف می زند. می گوید: مهمان من است ، داخل خانه من است، روی فرش من است. حجه بن الحسن! امام زمان! ای کسی که کارهای خدا به دست توست. ای کسی که اگر دل شب این ماه رمضان لب از روی هم برداری، این قدر آبرومندی، این قدر عزیزی، این قدر مورد توجهی که خدا بی جوابت نمی گذارد. تو را به جان مادرت زهرا (ع) از خدا بخواه یک دین و ایمان ثابتی به ما بدهد. خدایا ! اگر بنا بود گناهکارها را قبول نکنی حرفی نداشتم. خدا! اگر بنا بود توبه ام را قبول نکنی پس چرا حرّ را راه دادی؟ خدا! من گناه کردم اما هر چه گناه کرده باشم گناه حرّ را نکردم. برای اینکه هر کاری کرده ام اما دیگر سر راه امام حسین (ع) را نگرفته ام. آی حسین! حسین!…
حرّ مگر چه کردی؟ با هزار سوار آمد سر راه امام حسین(ع) را گرفت. گفت: از این طرف نباید بروید از آن طرف بروید. یک چیز یادتان می دهم که رمز عوض شدن است. وقتی که داری می روی طرف گناه یک راه آشتی برای خودت بگذار. عرق خورهای سابق، لاتهای سابق در نهایت توبه می کردند. می دانی چرا؟ چون اول محرم که می شد شیشه را می بوسید و کنار می گذاشت. شب اول ماه رمضان هم کنار می گذاشت.این راه آشتی بود، خدا هم خوشش می آمد، می گفت: عاقبتت را ختم به خیر می کنم. توفیق توبه به او می داد. این آدم غیر از آن گناهکاری است که شب وفات علی(ع) عرق می خورد. غیر از آن کسی است که روز عاشورا هم آب جو می خورد. حرّ با هزار سوار آمده جلوی امام حسین (ع) را گرفته است. اما حواسش جمع است. خیلی تند نمی رود، راه آشتی می گذارد. تا امام حسین (ع) فرمود: ظهر است می خواهیم نماز بخوانیم، حرّ گفت: هم با شما نماز می خوانم. فرمود: تو با ما نماز می خوانی؟ گفت: من که می دانم پسر فاطمه (س) هستی. عقیده ام با تو است. پول و حقوق و شکم پروری مرا سر راهت آورده است و الاّ دلم با تو است. نمازشان را خواندند. حرّ باز نگذاشت امام (ع) به راه خودش ادامه دهد. امام حسین (ع) ناراحت شد . فرمود: { ثکلتک اُمُّک؛} مادرت به عزایت بنشیند! یک نگاه به ابی عبدالله کرد و گفت: چه کنم که مادرت فاطمه (س) است. این احترامها عاقبت به خیری دارد. این راه آشتی است. حرّ در لشکر عمرسعد، رئیس قبیله و سردار یک جمعیت است. همین طور که داشت در لشکر عمر سعد قدم می زد یک وقت دید یک صدایی به گوشش رسید: یا حرّ « أبْشِرُ بِالجَنَّهِ؛» ای حرّ بشارتت می دهم به بهشت. به خدا اگر این صدا به گوشش نخورده بود این طرفی نمی شد. آی خدای عوض کن، آی خدای حرّ عوض کن، امشب یک ندای دیگری بده!و این بدها را عوض کن! حرّ تصمیمش را گرفت. گفت: بالاتر از کشته شدن که نیست بهشت می ارزد. به بهانه ای که اسبش را آب بدهد آمد طرف نهر و از طرف نخلستان خود را به لشکر امام حسین (ع) رسانید. برای امام حسین (ع) میهمان آمده است. آی حسین! امشب هم یک عده حرّ داری. حرّ آمد. آقا یک نگاهش کرد دید منقلب است. سرش را پایین انداخته است. امام حسین(ع) آمد نگاهش کرد. هر کس دیگر به جای آقا بود راهش نمیداد، کسی که امام حسین(ع) را به کشتن داد حرّ بود. ولی امام حسین(ع) توبه اش را پذیرفت